Miasteczko Galicyjskie – konferencja naukowa, poświęcona m.in. zamkom pogranicza sądecko-spiskiego oraz wymianie towarowej i jej rodzajom na pograniczu sądecko-spiskim.
-
RN Dr. Valenty Jaržembovský Primátor – Mestský úrad Stará Ľubovňa oraz Robert Ślusarek – Dyrektor Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu mają zaszczyt zaprosić
na konferencję naukową pn. Zamki pogranicza sądecko-spiskiego.
Termin: 28 maja 2010 r.
Miejsce: Miasteczko Galicyjskie (sala konferencyjna ratusza), ul. Lwowska 226
Prowadzący: dr Renata Kułakowska-Zadęcka, mgr Beata Wierzbicka
Program konferencji
9.00
Lata świetności sądeckiego zamku w okresie panowania dynastii Jagiellonów – wprowadzenie do inscenizacji
mgr Maria Marcinowska (Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu)
9.20
Jagiellonowie w Nowym Sączu – inscenizacja z okazji 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem w wykonaniu uczniów
Szkoły Podstawowej nr 7 im. Obrońców Pokoju w Nowym Sączu
10.30
Wystąpienia zaproszonych prelegentów
• Zamki polskie nad Dunajcem i Popradem
dr Krzysztof Moskal (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie)
• Ubiór na przestrzeni wieków
dr Lucyna Rotter (Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie)
Wykład połączony z pokazem mody od XIII do XIX wieku
11.50
Przerwa
12.10
Wystąpienia zaproszonych prelegentów
• Zamek sądecki w materiałach źródłowych w okresie staropolskim
w odniesieniu do wybranych twierdz pogranicza sądecko-spiskiego
dr Piotr Wierzbicki (Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu)
• Najnovšie poznatky o hrade Kežmarok
mgr Marta Kučerová (Muzeum w Kieżmarku/Słowacja)
• Spišské hrady v údolí rieky Poprad
mgr Miroslav Števík (Muzeum w Starej Lubowni/Słowacja)
• Prezentacja założeń mikroprojektu pn. Sądecko-spiskie
pogranicze – historyczny trakt handlowy wiodący doliną rzeki Poprad,
realizowanych przez partnera słowackiego
mgr Magdalena Bačová (Agentura MARMON w Starej Lubowni/Słowacja)
14.00
Przerwa
14.30
Koncert Zespołu Muzyki Dawnej „Scandicus”
Wystawa strojów od XIII do XIX wieku prezentowana będzie w sali odczytowej ratusza w Miasteczku Galicyjskim od 28 maja do 25 czerwca 2010 r.
Serdecznie zapraszamy!
RELACJA
Zamkom pogranicza sądecko-spiskiego poświęcona była konferencja naukowa, zorganizowana w Miasteczku Galicyjskim przez Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu oraz Urząd Miasta Starej Lubowni. Można było na niej dowiedzieć się wielu ciekawych rzeczy i poszerzyć swoją wiedzę o warowniach, które przez wieki odgrywały kluczowe znaczenie na terenach, na których przez setki lat zazębiała się historia, gdzie współistniały dwa narody, w ramach jednego dziedzictwa jagiellońskiego.
To na pograniczu sądecko-spiskim niebagatelną rolę pełniły zamki m.in. tarnowski, Trzewlin w Wielkiej Wsi, Melsztyn, czchowski, Tropsztyn, dwa zamki rożnowskie, nowosądecki, pieniński, Czorsztyn, Dunajec w Niedzicy i zamek w Szaflarach, a nad Popradem zamki w Rytrze i Muszynie, no i oczywiście zamki słowackie w dolinie rzeki Poprad. Wśród uczestników konferencji byli historycy, pasjonaci oraz znawcy tematu, a także sporo młodzieży z sądeckich szkół. Prelegenci referatów – pracownicy naukowi kilku małopolskich uczelni przedstawili najświeższą wiedzę o zamkach na pograniczu sądecko-spiskim, w tym również w ujęciu badawczym.
O latach świetności sądeckiego zamku za panowania dynastii Jagiellonów mówiła Maria Marcinowska z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, zaś dr Piotr Wierzbicki skoncentrował się na zamku sądeckim ujętym w materiałach źródłowych w okresie staropolskim, w odniesieniu do wybranych twierdz pogranicza sądecko-spiskiego.
Dr Krzysztof Moskal z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie skupił się na budowlach polskich nad Dunajcem i Popradem. Słowacy, będący współorganizatorem tej konferencji, przedstawili najnowszy stan badań o zamku w Kieżmarku i wiedzę, w świetle najnowszych badań o spiskich zamkach w dolinie Popradu. Pierwszy temat omówiła Marta Kucerova z Muzeum w Kieżmarku, a drugi – Miroslav Stevik z Muzeum w Starej Lubowni.
Integralna częścią konferencji była inscenizacja z okazji 600-lecia rocznicy bitwy pod Grunwaldem pn. „Jagiellonowie w Nowym Sączu” i spektakl „Legendy sądeckie”. Wystąpili uczniowie Szkoły Podstawowej nr 7 w Nowym Sączu. Scenariusze przygotowały nauczycielki: Elżbieta Rosiek, Aneta Liber-Dębicka, Lucyna Mirek oraz Małgorzata Salamon. Muzyczną oprawę zapewniła Jadwiga Fiut. Na zakończenie z koncertem wystąpił Zespół Muzyki Dawnej „Scandicus” z Tychów. Konferencja przygotowana została w ramach realizowanego przez Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu i Urząd Miasta Starej Lubowni projektu pn. „Sądecko – spiskie pogranicze – historyczny trakt handlowy, wiodący doliną rzeki Poprad”.
Projekt obejmuje lata 2009 – 2010.
Warsztaty terenowe
W miesiącu czerwcu zrealizowano również wyjazdy terenowe – dwa po stronie polskiej oraz dwa po stronie słowackiej. W dniu 12 czerwca zrealizowany był krajowy wyjazd terenowy na trasie: Nowy Sącz – Niedzica (zamek) – Czorsztyn (ruiny zamku) – Nowy Sącz (ruiny zamku) oraz zwiedzanie Starego Sącza oraz Nowego Sącza – jako miast znajdujących się na szlaku handlowym w kierunku Węgier. W warsztatach wzięło udział 20 osób. Dnia 13 czerwca zrealizowano warsztaty w terenie dla 20 osób w ramach wyjazdów zagranicznych na trasie: Nowy Sącz – Stara Lubovnia (zamek) – Podoliniec (ruiny zamku, zwiedzania miasta) – Dolne Rużbachy (dawna lokacja grodu). Kolejno 19 czerwca zwiedzanie następujących obiektów (głównie ruin zamków) ulokowanych na trasie: Nowy Sącz – Czchów – Wytrzyszczka – Rytro – Piwniczna – Muszyna – Nowy Sącz oraz wymienionych miejscowości ulokowanych na szlaku handlowym. We wspomnianych wyjazdach krajowych udział wzięło 20 osób. Ostatni wyjazd zrealizowany został 26 czerwca na trasie: Nowy Sącz – Holumnica – Keżmark – Spiska Sobota – Straże – Matejovce – oraz Plavec – miasta spiskie z zastawu Lubomirskich. Podczas zrealizowanych wyjazdów uczestnicy zapewnione mieli wyżywienie i bilety wstępu na zamki. Wymieniony wyjazdy terenowe dały możliwość stronie polskiej i słowackiej zaprezentowania i poznania wspólnej historii i wielokulturowości Spisko – Sądeckiego pogranicza, zamieszkiwanego przez różne grupy narodowościowe oraz wyznaniowe.
W warsztatach uczestniczyły osoby, które zgłosiły chęć uczestnictwa podczas konferencji naukowej.
RELACJA
Sądeczan wędrówka przez Spisz znany i nieznany
Szlak spiskich miast i zamków przemierzyli członkowie PTTK oddział „Beskid”, Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz pracownicy Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu. Całodniowy wyjazd zorganizowało Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu.
Szlak spiskich miast i zamków przemierzyli członkowie PTTK oddział „Beskid”, Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz pracownicy Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu. Całodniowy wyjazd zorganizowało Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu.
Szlakiem miast spiskich wyruszyła ponaddwudziestoosobowa grupa, wśród której znalazło się wielu przewodników i miłośników podróżowania. Na trasie znalazły się urokliwe miejscowości jak chociażby: Stara Lubownia, Podoliniec, Holumnica, Kieżmark, Spiska Sobota.
Wycieczka była częścią realizowanego przez muzeum projektu pt. „Sądecko-spiskie pogranicze – historyczny trakt handlowy wiodący doliną rzeki Poprad”. Ciągnął się on z Polski na Węgry i miał w przeszłości duże znaczenie. Wiódł z Nowego Sącza przez Stary Sącz, Piwniczną, Muszynę, Podoliniec, Lubownię do kolejnych miast na Spiszu. W średniowieczu, szczególnie do XV w., Spisz był obszarem przenikania się wpływów polsko-węgierskich. Trzeba pamiętać, że od czasów Bolesława Chrobrego tereny te raz po raz przechodziły pod zarząd polski lub węgierski. Po przejęciu władzy na Węgrzech przez Andegawenów, Spisz przeszedł pod zarząd Królestwa Węgier i w jego obrębie utrzymał się po 1412 rok. Wtedy to Zygmunt Luksemburski, popierający początkowo Krzyżaków, zawarł z Polską sojusz i oddał w zastaw 13 miast spiskich za sumę 37 tys. kop szerokich groszy czeskich. Dopiero po śmierci Luksemburczyka zastaw nabrał cech trwałych. Dodano do niego miasta: Gniazda, Podoliniec i Lubownię. Tym sposobem 16 miast spiskich utrzymało się przy Polsce do 1769 roku. Dzisiaj te miejscowości poprzez lepiej lub gorzej zachowane zabytki zaświadczają o swojej historii.
Uczestnicy zwiedzili m.in. zamek w Starej Lubowni (wybudowany w pocz. XV w.). W jego dzieje wpisali się członkowie znaczących węgierskich i polskich rodów szlacheckich: Drugethów, Kmitów, Lubomirskich, Zamoyskich. Przez ponad 350 lat mieli tu swoją siedzibę polscy starostowie. W latach 1655-1661 na zamku zostały ukryte polskie klejnoty koronne. Większość ekspozycji poświecona jest historii zamku, cechom i rzemiosłom, jak również ostatnim właścicielom zamku – rodzinie Zamoyskich.
Biorący udział w wycieczce mogli się też dowiedzieć wielu ciekawych rzeczy o maleńkich miejscowościach: Hniezdne (dawniej Gniazdy), Drużbakach Niżnych, albo dolnych – dziś uzdrowisku Wyżne Rużbachy, Forbasy (tam pierwszymi mieszkańcami byli Niemcy spiscy), Holumnicy, Podhoranach, Krzyżowej Wsi, Spiskiej Białej (kiedyś miasteczko w zastawie spiskim przez 360 lat), Huncovcach (kiedyś znajdowała się tam słynna synagoga i jesziwa – rodzaj wyższej szkoły talmudycznej dla nieżonatych studentów) oraz Podolińcu.
W 1412 roku Zygmunt Luksemburski nadał mu prawa wolnego miasta królewskiego. W tym samym roku wraz sąsiednimi miastami oraz 13 miastami spiskimi weszło ono w skład tzw.zestawu spiskiego przekazanego Polsce. Do1769 r. znajdowało się w granicach Polski, później zostało zajęte przez Austriaków i włączone do Węgier. W Podolińcu znajdowało się słynne Kolegium Pijarskie przy klasztorze Pijarów ufundowane przez starostę spiskiego i wojewodę krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Tam, gdzie kiedyś wznosił się zamek – siedziba podstarościego znajduje się obecnie ratusz i tablica upamiętniająca Stanisława Lubomirskiego.
Inną ciekawostką jest choćby to, że Podoliniec, podobnie jak dwa inne miasta na Spiszu: Lewocza i Kieżmark, miał prawo budowania murów obronnych. W Kieżmarku warto zwiedzić późnogotycki zamek oraz dom mieszczański.
Spiska Sobota była jedną z ostatnich miejscowości, która znalazła się na trasie muzealnej wycieczki. Nazywana jest najpiękniejszym miastem na Górnym Spiszu. Do końca XIX wieku była także najważniejszym miastem w tym regionie. Dzisiaj zachwyca m.in. przepięknymi odrestaurowanymi kamieniczkami. W 2008 r. gościła w niej głowa Wielkiej Brytanii – królowa Elżbieta II.
